De verdere ontwikkeling
Het sprookje "De Indische Waterlelies", dat geschreven is door Koningin Fabiola van België, wordt in 1966 werkelijkheid. Daarnaast wordt het waterorgel aan de Carrouselpaleis toegevoegd. In 1968 gaat er een echte stoomtrein volgens het spoorboekje door het park rijden. Drie jaar later krijgt de Efteling een Diorama. Dit is een driedimensionale miniatuurwereld achter glas. Het Victoriaanse Theater opent in 1971 zijn deuren, ook wordt er een Waterorgel aan het kijkspel toegevoegd. Op 30 maart 1972 kreeg de Efteling voor zijn inspanningen de Pomme d'Or (de gouden appel). De Efteling eerste grote internationale beloning. Ook wordt in 1972 het Victoriaanse theater in gebruik genomen. Dit bevind zich aan de rechterkant van de Carrouselpaleis. In het begin werd deze gebruikt voor entertainment en filmvertoningen, en tot het sprookjestheater kwam werd het gebruikt voor Efteling-theaterproducties. In oktober 1974 komt er wederom een nieuw sprookjesboek uit (door de Efteling uitgegeven). Ditmaal geschreven door Martine Bijl, en geïllustreerd door Anton Pieck. Het boek heet: "Sprookjes van de Efteling". Dit sprookjes boek ligt tot op de dag van vandaag nog in de Efteling te koop. Ook kreeg Anton Pieck een uitnodiging om voor een pretpark in Polen tekeningen te maken, maar hij ziet hier van af.

Tot 1977 wordt het Sprookjesbos uitgebreid met onder andere de Kabouterboom en de De Wolf en de Zeven Geitjes. Een jaar later viert de Efteling het vijfentwintig-jarig bestaan, en geeft de bezoekers een blijvend geschenk: een echt Spookslot, ontworpen door Ton van de Ven. Het werd gebouwd voor een bedrag van 3,5 miljoen gulden. Overigens werd een aantal jaren later de hoofdshow verandert, omdat het te eng was voor kleine kinderen (kinderen onder de acht mochten dan er ook niet in). Dit was op aanraden van psychiaters. Ook sprak sinds die tijd de Oosterse geest (in een nis naast de toegangsdeuren tot de hoofdshow) zijn verhaal niet meer (sinds 2001 is dit verhaal weer in ere hersteld). Maar de Efteling wil méér zijn dan alleen een Sprookjesbos. De Python, een reuzenachtbaan, wordt geopend (1981) en blijkt een doorslaand succes te zijn. In de begin dagen van de Efteling was daar een parkeerplaats. Gelijktijdig kiezen veertig bootjes het ruime sop: De Gondoletta slaat vooral bij de ouderen geweldig aan.

In 1982 heeft het park weer een nieuwe attractie: De Halve Maen, een piratenschommel van gigantische afmetingen. Destijds de grootste schipschommel ter wereld. De jeugd van "acht tot tachtig" is er niet weg te branden. Aan het einde van het seizoen hebben 1,5 miljoen bezoekers de kassa's gepasseerd. De Piraña, een spannende ontdekkingsreis over een kolkende rivier met watervallen, stroomversnellingen en steile rotsen. Ook in de winterpauze voor het seizoen 1984 heeft de Efteling niet stilgezeten. Opnieuw vier spetterende vernieuwingen: Carnaval Festival, Polka Marina, de Oude Tuffer (een oldtimerbaan met echte T-Fordjes) en de Efteling Stoomtrein Maatschappij. Ook wordt in dit seizoen de 2.000.000ste bezoeker verwelkomt.

In 1985 wordt Swiss Bob, een ijselijk snelle bobsleebaan, aan het aanbod van attracties toegevoegd. Een jaar later viert de Efteling haar 35 jarig bestaan met als nieuwe attractie: Fata Morgana. In deze 'Verboden Stad' beleeft men een uitzonderlijk Arabisch avontuur. Vijf jaar voorbereiding en een investering van achttien miljoen gulden zijn dit project voorafgegaan. Over Fata Morgana bestaat een anekdote die gaat als volgt: "Zoals je waarschijnlijk weet staan in de Fata Morgana meer dan 100 poppen. Al die poppen hebben allemaal tanden. Maar ja om destijds die tanden allemaal één voor één te gaan maken, dat kost een hoop tijd. Wat heeft de Efteling toen gedaan? Een advertentie geplaatst "Gezocht! Kunstgebitten. Heeft u in uw la nog gebruikte kunstgebitten liggen die uzelf niet meer gebruikt, breng ze dan naar de Efteling!" En jawel hoor, ze kregen ruimschoots reactie. Het voordeel was dat men aan de onderkant alleen lijm aan hoefden te smeren en er in te plakken. Daarnaast scheelde het enorm in de kosten."

In 1987 gaat de Efteling uit haar bol met de jaarlijks terugkerende bloemenzee van zo'n 50.000 m². Elk seizoen krijgt een eigen bloemenpalet. Ook de Pagode, de Vliegende Thaise Tempel, maakt haat eerste vlucht. Vanaf een hoogte van 45 meter kan men de Efteling en haar wijde omgeving op een andere manier bekijken. De Trollenkoning voorspelt vanaf 1988 in zijn troon de toekomst in het Sprookjesbos. Monsieur Cannibale laat vanaf Pinksteren de bezoeker ronddraaien in zijn kookpotten. Hij zit likkend aan een ijsje tegenover het vernieuwde Kameleon Restaurant naast het Carnaval Festival. De Efteling is sinds jaren marktleider op de Europese recreatiemarkt. Het seizoen 1989 werd succesvol afgesloten met 2,1 miljoen bezoekers. Hiervan kwamen 1,6 miljoen bezoekers uit eigen land. De koplopers onder de buitenlandse bezoekers zijn Belgen, Duitsers, Engelsen en Fransen.

Het jaar 1990 staat in het teken van het Volk van Laaf. Na een onderaardse zwerftocht van miljoenen jaren vestigt dit wakkere volkje zich volkje zich bovengronds in de Efteling. Zij bouwen er hun eigen dorp. Overigens haalde de Efteling een grapje uit met het Volk van Laaf. Zoals men weet heeft het Volk van Laaf een eigen kraamkamer, waar alle kleine Laafjes worden geboren. Op vrijdag 21 mei 1993 stond het volgende berichtje in de krant onder het kopje "Familieberichten":

Het Volk van Laaf heette eerst Land van Laaf, maar dat werd door het Land van Ooit tegengehouden, zodoende werd het Volk van Laaf van gemaakt. Overigens heeft voor het Lavenlaar een draaimolen met jeeps gestaan, die is nu verhuisd richting de Smulpaap. Verder krijgt het Volk van Laaf een hoge waardering, net zoals de seizoensattractie van dit jaar: Rusland. Op diverse plaatsen in de Efteling is het thema Rusland tot details uitgewerkt. Niet minder dan 2,5 miljoen mensen bezoeken de Efteling. De Efteling krijgt in 1990 de beschikking over een houten achtbaan: Pegasus.

Deze nieuwe attractie met een nostalgisch karakter sluit aan op het jaarthema voor 1991: The Fifties. In de maanden juli en augustus vormt het Groot Efteling Zomercircus een aparte attractie. Het aantal bezoekers beloopt ruim 2,6 miljoen bezoekers. Ook wordt de 50 miljoenste bezoeker sinds de opening ontvangen. Er wordt tevens een begin gemaakt met de realisering van de Wereld van de Efteling: de bouw van het Efteling Hotel Kaatsheuvel.

In 1992 is het veertig jaar geleden dat het Sprookjesbos officieel werd geopend, de Efteling viert het 40-jarig bestaansfeest. Het Efteling Hotel Kaatsheuvel wordt officieel geopend en trekt meteen veel gasten. Aan het eind van het jaar wordt de jarige Efteling extra verrast door de toekenning van de Applause Award. Met deze hoge toeristische onderscheiding van de International Association of Amusementsparks and Attractions (IAAPA) mag de Efteling zich twee jaar lang het beste park ter wereld noemen. Droomvlucht, de attractie die om technische redenen niet in het jubileumjaar 1992 in gebruik genomen kon worden, wordt een jaar later geopend en blijkt een publiekstrekker van de eerste orde. De Efteling breidt haar parkeeraccomodatie aanzienlijk uit en beschikt nu met een terrein van 14 hectare over een van de grootste parkeerplaatsen van Nederland. Het seizoen eindigt op 24 oktober met een record aantal bezoekers van 2.717.000.

Er wordt in 1994 daadwerkelijk een begin gemaakt met de eerste fase van de realisatie van 'De Wereld van de Efteling'. De Efteling start met de aanleg van een 18-holes Efteling Golfpark die een jaar later wordt geopend. Het ontwerp is van de Brit Donald Steel. Het golfcomplex is 95 ha groot Kosten dezes is 16 miljoen gulden. Ook wordt dan begonnen met de nieuwe entree die een rieten kap van 4.500 m², gedragen door 331 houten knooppunten en maar liefst 60 meter breed is en 40 meter hoog. In april 1994 gaat de eerste spa de grond in voor de nieuwe entree. Voor de kleinsten is er een Kleuterhof en jet Kinder Avonturen Doolhof aangelegd. Ook neemt de Efteling een nieuwe "partner in kwaliteit" erbij: namelijk M&M. Daar voor waren er alleen maar de partners: Coca-Cola en Fuji Film. In 1994 Geeft de Efteling het blad "Wonder!" uit. Deze verscheen jaarlijks. In 1997 zijn ze daar mee gestopt. Het blad was ingevoegd bij de Libelle en Margriet. In 2001 werd de "Wonder!" weer uitgegeven, aan alle abonnementhouders en mensen die zich via de officiële site hebben aangemeld. Wederom wordt het aantal "partners in kwaliteit" met 1 verhoogd (1995) , ditmaal de ABN-AMRO bank. Deze bank gaat ook Efteling merchandise weggeven aan mensen die een kinderrekening openen. Dit was voornamelijk Langnek-spaarpotten, later zijn dit Pardoesspaarpotten geworden.

In 1996 bouwt de Efteling onverdroten verder aan een Wereld vol Wonderen. De nieuwe attractie Villa Volta wordt in gebruik genomen. Ook dit is weer een sprookjesverhaal in een moderne uitvoering, waarvan de bezoekers ondersteboven zullen raken. Aan deze attractie is dan ook 10 jaar aan gewerkt. In 1996 staan de deuren van het Huis van de Vijf Zintuigen officieel gastvrij open. Nu al zijn de 4.500 m² rieten kap en de vijf pieken die de windstreken omarmen het baken van de Efteling. Onder de kap bevinden zich de kassa's, Gastenservice en de eerste contouren van het uitgaanscentrum. Aan het Dwarrelplein liggen de winkel 'Efteldingen' en het restaurant 'De Smeackmeaker'. In 1996 worden vijf jubilea gevierd: De Tuinman en de Fakir (40 jaar), De Indische Waterlelies (30 jaar), de Python en Gondoletta (15 jaar) en Fata Morgana (10 jaar). In het Efteling Theater staat met de 'Sprookjesshow' weer een eigen productie op de planken.

In 1997 heeft de Efteling eindelijk groen licht gekregen om de Zeven Mijls Zomer in de Efteling uitbundig te vieren. Overigens wordt de 60 miljoenste bezoeker dit jaar ook feestelijk ontvangen. Een jaar later viert de Efteling haar 45e verjaardag, en viert dat onder de noemer De Traktatie van het Jaar! De Efteling trakteert de bezoekers maandelijks op diverse verrassingen. Een grote attractie is er helaas niet, die laat nog een jaartje op zich wachten. Tevens ruilt de Efteling "partner in kwaliteit" Fuji in voor Kodak. En ook wordt er aan die lijst één toegevoegd, namelijk PTT Telecom (nu: KPN)

Terug naar de sprookjes
In 1998 keert de Efteling weer terug naar haar 'roots'. Na tien jaar wordt het Sprookjesbos weer uitgebreid. De sprookjes Repelsteeltje en Klein Duimpje worden op de plek gebouwd waar voorheen de siertuin lag. Maar dat is niet alles, echte "dare-devils" kunnen bijvoorbeeld genieten in de nieuwe donkere achtbaan VogelRok. Gebaseerd op de tweede reis van Sindbad de Zeeman. En voor liefhebbers van dans en muziek staat er weer een geheel nieuwe, wervelende Sprookjesshow op de planken.

In 1999 wordt deze sprookjeslijn doorgezet onder de noemer 'Schatkamer van de Sprookjes'. De Efteling organiseert een aantal typische sprookjesachtige activiteiten. Ook is De Chinese nachtegaal weer in het Sprookjesbos geland en kun je de herberg van Ezeltje strek je! Tafeltje dek je! Knuppel uit de zak! ontdekken. Ook het kasteeltje van de stiefmoeder van Sneeuwwitje heeft een mooi plaatsje gekregen in het Sprookjesbos. En de Stoomtrein? Die rijdt langs een nieuw stationnetje waar vele bekende Efteling-figuren staan te wachten! Bovendien kun je ook dit jaar weer genieten van de wervelende Sprookjesshow. Deze show werd bekroond met 'The Big E-Award'. De show werd uitgeroepen tot de beste live-act voor attractieparken. In 1999 wordt ook de proef gestart namelijk Winter Efteling. Deze proef zal 3 jaar gaan duren. Hierbij zijn alle indoor attracties open, en wanneer het niet regent of sneeuwt is Swiss Bob ook open. Bij dit Winter Efteling seizoen zijn er ruim 180.000 bezoekers geweest.

In 2000 geeft de Efteling wederom een blad uit "De mooiste momenten..." welke een jaar onder de naam Wonder zal worden uitgebracht. Het Kinderspoor (Traptreintjes) is verhuisd van het Marerijk (achter het Volk van Laaf) naar de rand van de Gondolettavijver. De bezoekers betreden het park in 2000 voor het eerst via de Pardoes Promenade en het verdeelplein Brink. Buiten de grenzen van het park bouwt de Efteling ook door. Geen uitbreiding van het Golfpark of een Bungalowpark, nee een groot gebouw in de vorm van een slak verrijst achter de Python, even buiten het park. Het krijgt de naam 'Villa Pardoes' en is een groot vakantiehuis voor ongeneselijk zieke kinderen. De Vermolenmolen wordt opgeknapt en op de oude plek van het Kinderspoor geplaatst. De lijst van Partners in kwaliteit wordt aangepast. Essent treed toe tot de 'partner' ten koste van KPN. Dit jaar is tevens het tweede jaar van de Winter Efteling seizoen. Het is een doorslaand succes geworden. Op eerste Kerstdag moesten zelfs mensen naar huis gestuurd worden, omdat het parkeerterrein vol was. Wachtrijen bij Droomvlucht liepen op tot wel 90 minuten. De proef is geslaagd (ondanks dat het 3 jaar zou duren). De Winter Efteling heeft zo'n 280.000 bezoekers getrokken.

Het jaar 2001 is een jaar waarin het Sprookjesbos wederom een nieuwe bewoonster verwelkomt: Raponsje. Je kunt haar in haar toren vinden tussen de De sprekende papegaai en De kleine zeemeermin. Verder gaat de Efteling zich verder verdiepen in de entertainment. De Enige Echte Efteling Fanfare komt samen met de Sprookjesshow en Efteling Dwarrels weer terug. Maar ondanks dat er weer geen grote attractie is gebouwd kunnen we ons wel vermaken met 'Efteling on Ice'. Dit is een samenwerkingsproject tussen de Efteling en Holiday on Ice. Deze show zal net als de Sprookjesshow 3 (in het hoofdseizoen 4) keer per dag worden opgevoerd in een grote tent. Op 2 juni 2001 werd de 75 miljoenste bezoeker sinds 1952 ontvangen. In het gouden jubileumjaar 2002, heeft de Efteling twee nieuwe attracties toegevoegd. Op de locatie waar vroeger de tennisbanen lagen (tussen de Bob en de Pardoes Promenade) is PandaDroom gebouwd. Deze attractie is een samenwerkingsproject tussen de Efteling en het Wereld Natuur Fonds. In PandaDroom zien mensen, nadat ze een voorshow hebben gezien, een 3D-film met 4D-effecten. Na de show komt men in een edutainment ruimte waar kinderen al spelend iets van de natuur kunnen leren.

De andere attractie is het een nieuw theater met 1200 plaatsen. In dit theater heeft illusionist Hans Klok een hoofdrol in "De Wonderlijke Efteling Show". Met dit nieuwe theater is een begin gemaakt aan het nieuw parkdeel: Uitrijk. Het theater staat langs de roeivijver rechtsachter het Huis van de Vijf Zintuigen. Maar dat is lang niet het enige wat de Efteling dit jaar in petto heeft. Holle Bolle Gijs krijgt er na lange tijd weer een nieuw familielid bij Nijlpaard 'Nijltje in het Tijltje' in het Kleuterhof. In het Sprookjesbos wordt 'Het Sprookjesfeest' dagelijks opgevoerd, en De Enige Echte Efteling Fanfare trekt voor het derde jaar door het Park, ditmaal met het thema 'zeevaart'. In het kader van het 50 jarig bestaan, heeft de Efteling een tentoonstelling (Dwalen op de Rommelzolder) opgezet en komen een aantal oude gebruiken (rode neuzen, parkeerstickers en het 'Oude Tuffer Rijbewijs' voor één jaar terug. Dit jaar werd ook aangegrepen om de souvenirshops weer van nieuwe merchandising te voorzien. Naast het gebruikelijke fotoboekje (welke dit jaar een compleet nieuwe plattegrond bevatte) zijn de schappen van de winkels gevuld met de nodige PandaDroom-knuffels, het boek 'Efteling: Kroniek van een Sprookje', Jubileumpostzegels (5 stuks á € 0,39), een Jubileumposter en documentaires over '50 jaar Sprookjes in de Efteling' en 'The Making of PandaDroom'. 2002 betekende helaas ook het vertrek van Creatief Directeur Ton van de Ven. Zijn plek zal niet door één persoon worden overgenomen maar door een groep/team ontwerpers. Toch lijkt Michel den Dulk grote kans te maken op de rol hoofdontwerper, aangezien zijn stijl dicht bij die van Pieck en Van de Ven ligt.

lees verder